Gelir Vergisi Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanunu Kapsamında Ticari Kazançta Neleri Gider Yazabiliriz?
İşletmelerin faaliyette bulunduğu sektör, işletmenin büyüklüğü, örgüt yapısı vb. durumlarına bağlı olarak giderleri değişkenlik gösterebilmektedir. Vergi mevzuatımız bu giderden bazılarının ticari kazancın tespitinde gider yazılmasına izin verirken bazılarına ise izin vermemektedir. Çalışmamız Gelir Vergisi Kanunu (GVK) ile Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) kapsamında gider yazılabilecek unsurları içermektedir.
Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 40.maddesinde safi kazancın tespit edilmesi için, aşağıdaki giderlerin indirilmesi kabul edilir:
1.Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler; (İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hâsılatın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.)
Ayrıca 40/1 devamında faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira 2021 yılında uygulanmak üzere 6.000 TL kadarlık kısmı ile binek otomobillerinin iktisabına ilişkin özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının 2021 yılında uygulanmak üzere 150.000 kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilecektir.>
Örnek: Aylık 7.500,00 TL + KDV bedelli araç kiralandığında bu bedelin en fazla 6.000,00 TL kadarlık kısmı gider yazılabilir. Kiralama bedeli ile sınır arasında kalan 1.500,00 TL’nin (7.500 – 6.000) ise gider yazılması mümkün değildir. Ayrıca 1.500,00 TL’ye isabet eden KDV’nin de indirimi kabul edilmemektedir.
“Genel giderlerin; kazancın elde edilmesi ve idamesi açısından bir illiyet bağının bulunması ve kazancın elde edilmesine yönelik olması gerekmektedir. Bu giderlere kırtasiye, temizlik, ısıtma, aydınlatma, su ve telefon giderleri, işyeri, araç vb. giderleri, yapılan işle orantılı temsil ve ağırlama giderleri, bina, taşıt, emtia ve bunlara yönelik sigorta giderleri, finansman giderleri, pazarlama, satış ve dağıtım giderleri, reklam giderleri, yurt dışındaki kişilere ödenen komisyonlar, reklam giderleri, sorunlu ürün iadesi ve komisyon giderleri örnek olarak gösterilebilir.” *
2.Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek üzere Türkiye'de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla), 27'nci maddede yazılı giyim giderleri;
Türk Dil Kurumu (TDK) iaşe: “Yedirip içirme, besleme, bakma.”
TDK ibate: “Barındırma.”
GVK 23/8 kapsamında “Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler Gelir Vergisi'nden istisna edilmiştir. (İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2021 yılında uygulanmak üzere 25 TL’yi aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakden yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir.”
186 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin 1/a’da belirtildiği üzere “işverenlerce hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerin, herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın vergiden müstesna tutulması uygulamasına, bundan böyle de devam edilecektir.
Söz konusu istisnanın uygulanmasında, işverenin işyerinde yemek hazırlatması şart olmayıp, yemeğin dışardan temin edilmesi ve işyerinde ayın olarak yemek verilmesi suretiyle sağlanan menfaat niteliğinde olması yeterli bulunmaktadır.”
3.İşle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar;
B.07.1.GİB.0.03.49/4914-228/ 8166 Sayılı 31.01.2007 Tarihli özelge “yazınızda belirtilen mahkeme karan uyarınca şirketiniz tarafından ödenen tazminatlardan, şirketinizin kusurlu olmadığı orana isabet eden tutarın Gelir Vergisi Kanununun 40 inci maddesinin (3) numaralı bendine göre gider olarak dikkate alınması mümkün olup, kusurlu olduğu orana isabet eden tutarın ise 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 11 inci maddesinin (g) bendine göre gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır.”
B.07.1.GİB.4.33.15.01-2010-721-15-32 Sayılı 15/03/2012 Tarihli özelge “… ödenen zarar, ziyan ve tazminatların gider olarak yazılabilmesi için, işle ilgili olması ve sözleşmeye, ilama veya kanun emrine bağlı bulunması şarttır. Ancak, kurumlar tarafından işle ilgili ödenen tazminatlar sözleşmeye, ilama veya kanun emrine bağlı bulunsa dahi, kurumların ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının kusurlarından kaynaklanması halinde gider olarak yazılamayacaktır.”
B.07.1.GİB.4.06.16.01-2011-GVK-40-2-533 Sayılı 14/07/2011 Tarihli özelge “…şirketiniz tarafından kiralama sözleşmesine istinaden ruhsat sahibi şirkete çalınan aracın bedeline ilişkin yapılacak ödeme; Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi kapsamında mukavelenameye istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminat olarak değerlendirilemeyeceğinden, ayrıca Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı ve Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddelerinde belirtilen giderler arasında yer almadığından kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması mümkün değildir.”
B.07.1.GİB.4.06.16.01-2010-GVK-40-4/-142 Sayılı 17/03/2011 Tarihli özelge “… Sosyal Güvenlik Kurumu ile yapmış olduğunuz sözleşme gereğince adınıza kesilen cezaların mukavelenameye istinaden ödenmiş olmasına rağmen, 40 ıncı maddenin (3) numaralı fıkrası kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmayıp, söz konusu cezaların sözleşmede belirtilen hükümlere aykırı şekilde hareket etmiş olmanız nedeniyle kesilmiş olmasından bahisle ticari kazancınızın tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.”
B.07.1.GİB.4.41.15.01-KVK-2011/4-82 Sayılı 14/07/2011 Tarihli özelge “… tazminat miktarında anlaşılmış olması nedeniyle, ... Mahkemesinin 07.10.2010 tarih ve ... sayılı kararı ile davanın konusuz kalması sebebiyle karar verilmesine yer olmadığına karar verildiğinden, şirketiniz çalışanı ... geçirdiği iş kazası sonucu ödediğiniz tazminat tutarının Gelir Vergisi Kanunun 40 ıncı maddesinin (3) numaralı bendine göre, safi kurum kazancının tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.”
4.İşle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının gerektirdiği süreye maksur olmak şartıyla);
B.07.1.GİB.4.06.18.02-32233-8092-161 Sayılı 22/03/2011 Tarihli özelge “…akaryakıt istasyonlarına LPG otogaz sistemi montajı ve bakımı faaliyetiyle iştigal ettiğiniz, montaj ve bakım işlerinin çoğunlukla ....dışında olduğu belirtilerek, şirketinizde çalışan elemanların seyahat esnasında yaptığı yemek ve benzeri harcamalar karşılığında aldığı ödeme kaydedici cihaz fişlerinin gider belgesi olarak kabul edilip edilmeyeceği,
Şirketinizin ....dışında gerçekleştirilen montaj ve bakım işleri nedeniyle görevlendirilen işçiler için yaptığı yemek ve benzeri harcamaların; işin gerektirdiği süre içinde yapılması, işin önem ve genişliği ile orantılı olması şartıyla Gelir Vergisi Kanununun 40/4 maddesine göre gider olarak indirilebilmesi mümkün bulunmaktadır.”
B.07.1.GİB.4.99.16.01.0-VUK - 228-53 Sayılı 20/02/2012 Tarihli özelge “şirket yöneticilerinizin ticari faaliyetleriniz ile ilgili olarak, işin önem ve genişliği ile orantılı ve seyahat amacının gerektirdiği süreyle sınırlı olmak şartıyla, yapmış olduğu yurt içi ve yurt dışı seyahatlerde; ulaşım, konaklama, yemek gibi harcamalara ait giderlerin kurum kazancın tespitinde indirim konusu yapılabilmesi için, söz konusu harcamaların, Vergi Usul Kanununun 229 ve takip eden ilgili maddelerinde yer alan belgelerden biri ile tevsik edilmesi gerekmektedir.”
5.Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri (Şu kadar ki faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70'i indirilebilir.)
Örnek: KDV hariç 100 TL’lik yakıt giderinin 70 TL’si gider yazılabilir. 30 TL’lik giderin indirimi mümkün değildir. KDV açısından baktığımızda da 100 TL giderin 18 TL olan KDV’sinin de tamamı indirilemez. Sadece 12,60 TL KDV indirilebilir. (18 * 0,70)
Ayrıca personelden kiralanan araçlar için ödenen bedellerin gelir vergisi stopajı ile KDV tevkifatı yapılması ile gider yazılabilmesi mümkündür.
6.İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçlar;
7.Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar. (İşletmeye dâhil olan gayrimenkulün iktisadi değerini artırıcı niteliği olan ısı yalıtımı ve enerji tasarrufu sağlamaya yönelik harcamalar, yapıldığı yılda doğrudan gider yazılabilir.)
Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 2021 yılında uygulanmak üzere 170.000 TL söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 2021 yılında uygulanmak üzere 320.000 aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir. Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.
Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 313.maddesinde “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder. Değeri 1.1.2021'dan itibaren 1.500 -TL aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 1.1.2021'dan itibaren 1.500 -TL aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır.”
8.İşverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar (şu kadar ki; ödenen aidatın bir aylık tutarı, işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşamaz).
9.İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları (İşverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılacak katkı paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz. Gerek işverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, gerekse bu Kanunun 63’üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz)
10.Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan maddelerinin maliyet bedeli.
B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 40-442 Sayılı 04/05/2011 Tarihli özelge “… gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin herhangi bir sektör veya faaliyet ayırımı olmaksızın, gıda bankacılığı kapsamında Türk Kızılayı ... Şubesine veya Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına makbuz karşılığında olmak üzere bağışlayacakları ve Belediyeniz ile koordinasyon içerisinde ihtiyaç sahiplerine teslim edilecek gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedellerinin Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı ve 89 uncu maddeleri ile 251 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen ve yukarıda açıklanan şartlar dahilinde safi kazancın tespitinde gider olarak indirilmesi mümkündür.
Öte yandan, ihtiyaç sahiplerine bedelsiz hizmet verebilmek amacıyla, 251 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen şartlara uygun olarak bağışlanan kemer, anti bakteriyel jel, traş bıçağı, traş köpüğü, ayakkabı olarak sayılan ürünler temizlik ve giyecek maddeleri olarak gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağış olarak değerlendirilebileceğinden, bu bağışın vergi matrahının tespitinde gider veya indirim olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. Ancak çanta, cüzdan, giyim aksesuarı, haşere ilaçları, krem, ayakkabı boyası, her türlü kırtasiye ürünü, kozmetik, yara bandı, deodorant, parfüm, oda spreyi vb. olarak sayılan ürünler bu kapsamda değerlendirilemeyeceğinden bu ürünlerin bağışının vergi matrahının tespitinde gider veya indirim olarak dikkate alınamayacağı tabiidir.”
Örnek: A A.Ş. gıda bankacılığı yapan B vakfına, gıda bankacılığı kapsamında fatura bedeli KDV (%18) dâhil 59.000,00 TL tutarında gıda bağışı yapmıştır. Bu bağışa konu olan maliyet gider olarak yazılabilecektir. (Alım sonrasında 9.000,00 TL’lik KDV indirilmiş ise teslim anında bu KDV düzeltilmelidir. Alım esnasında KDV indirim konusu yapılmamış ise 59.000,00 TL maliyetin tamamı gider yazılır.)
11.Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen işbaşı eğitim programlarından faydalananlara, programı yürüten işverenlerce fiilen ödenen tutarlar (Bu kapsamda işverenler tarafından ticari kazancın tespitinde ücretle ilişkilendirilmeksizin her bir katılımcı itibarıyla indirim konusu yapılacak tutar aylık olarak asgari ücretin brüt tutarının yarısını aşamaz.)
62030549-120[40-2015/912]-1324 Sayılı 03.01.2017 Tarihli özelge “… İŞKUR tarafından düzenlenen işbaşı eğitim programlarına katılan kursiyerler için şirketiniz tarafından yapılan ödemeler ücret niteliğinde olup söz konusu ödemelerin;
- Her bir katılımcı itibarıyla aylık asgari brüt ücretin yarısına kadarlık kısmının istisna tutulması ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (11) numaralı bendine göre kurum kazancının tespitinde doğrudan gider olarak indirilmesi,
- Bu tutarı aşan kısmın ise ücret hükümlerine göre Gelir Vergisi Kanunu’nun 61, 94 ve 103’üncü maddeleri kapsamında tevkifata tabi tutulması ve bu kısma ilişkin brüt tutarın Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre kurum kazancının tespitinde genel gider olarak indirilmesi gerekmektedir.”
KVK madde 6/2 “Safî kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır. Ziraî faaliyetle uğraşan kurumların bu faaliyetinden doğan kazançlarının tespitinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun 59 uncu maddesinin son fıkra hükmü de dikkate alınır.”
KVK madde 8 “Ticarî kazanç gibi hesaplanan kurum kazancının tespitinde, mükellefler aşağıdaki giderleri de ayrıca hasılattan indirebilirler:”
a) Menkul kıymet ihraç giderleri.
b) Kuruluş ve örgütlenme giderleri.
c) Genel kurul toplantıları için yapılan giderler ile birleşme, devir, bölünme, fesih ve tasfiye giderleri.
ç) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde komandite ortağın kâr payı.
d) Katılım bankalarınca katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları.
e) Sigorta ve reasürans şirketlerinde bilânço gününde hükmü devam eden sigorta sözleşmelerine ait olup, aşağıda belirtilen teknik karşılıklar;
1) Muallak hasar ve tazminat karşılıkları;
2) Kazanılmamış prim karşılıkları;
3) Hayat sigortalarında matematik karşılıklar,
4) Dengeleme karşılığı;
5) Bir bilânço döneminde ayrılan sigorta teknik karşılıkları, ertesi bilânço döneminde aynen kâra eklenir.
Örnek: X A.Ş. menkul kıymet ihracı kapsamında komisyon ücreti, basın yayın gideri, tescil ve tasdik gideri ve noter gideri olarak toplamda 15.000,00 TL gidere katlandığında bu bedel gider olarak yazabilecektir.
Özetle GVK madde 40 ile KVK madde 8 kapsamında gider yazılabilecek olan unsurlar ismen sayılmıştır. Ticari kazanç hesaplanırken bu madde hükümlerine uygun giderlerin Vergi Usul Kanunu kapsamında kayıtlara alınması gerekmektedir.
KAYNAKLAR
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
186 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği
GİB Özelgeleri
*Uğur Uğurlu, Ticari Kazancın Tespitinde Hasılattan İndirilecek ve İndirilemeyecek Giderler, Vergi Raporu Dergisi, Sayı: 174, Mart 2014
İşbu yukarıda yer alan metnin (makale, görüş, sirküler, bülten, yorum vb. hangi ad ile tanımlandığının bir önemi olmaksızın) yasal olarak herhangi bir bağlayıcılığı bulunmayıp, bilgi verme amacıyla hazırlanmıştır. İşbu metnin tek yasal dayanak olarak kullanılması sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda alınan kararlar ve yapılan işlemler nedeniyle doğmuş / doğabilecek zararlardan Zeren Mali Müşavirlik Hizmetleri A.Ş.’nin (ZEREN MM) ve yazarın hukuki bir sorumluluğu bulunmamaktadır.
