Defterler ve Kapanış Tasdiki Neden Önemlidir?
İşletmeler ticari faaliyetlerine ilişkin bilgileri ilgili mevzuat gereği ismen sayılan defterlere kaydetmek zorundadırlar. Sayılı olan bu defterlerin usulü, şekli ve önemini 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK), 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ve 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu (İİK) açısından incelemeye çalışacağız.
TTK’nın 64. maddesinde her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur.
Fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri ile dördüncü fıkrada sayılan defterlerin açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce noter tarafından yapılır. Yevmiye defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar, yönetim kurulu karar defterinin kapanış onayı ise izleyen faaliyet döneminin birinci ayının sonuna kadar notere yaptırılır. Bu Kanuna tabi gerçek ve tüzel kişiler, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümleri ile aynı Kanunun 175. ve mükerrer 257. maddelerinde yer alan yetkiye istinaden yapılan düzenlemelere uymak zorundadır.
TTK 65. maddesinde ise defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulur. Kısaltmalar, rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamları açıkça belirtilmelidir. Defterlere yazımlar ve diğer gerekli kayıtlar, eksiksiz, doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılır. Bir yazım veya kayıt, önceki içeriği belirlenemeyecek şekilde çizilemez ve değiştirilemez. Kayıt sırasında mı yoksa daha sonra mı yapıldığı anlaşılmayan değiştirmeler yasak olduğu belirtilmiştir.
TTK’nın 66. maddesinde her tacir, ticari işletmesinin açılışında, taşınmazlarını, alacaklarını, borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru bir şekilde gösteren ve varlıkları ile borçlarının değerlerini teker teker belirten bir envanter çıkarır.
Yılsonu finansal tabloların, Türkiye Muhasebe Standartlarına uyularak düzenlenmeli, açık ve anlaşılır olmalı ve düzenli bir işletme faaliyeti akışının gerekli kıldığı süre içinde çıkarılması gerekliliği 69. maddede belirtilmiş olup, 70. madde de ise yılsonu finansal tabloların Türkçe ve Türk Lirası ile düzenleneceği ifade edilmiştir.
TTK’nın 83. maddesinde ticari uyuşmazlıklarda mahkeme, yabancı gerçek veya tüzel kişi bile olsalar, tarafların ticari defterlerinin ibrazına, resen veya taraflardan birinin istemi üzerine karar verebilir hükmü yer almaktadır. Defter ve kapanış tasdikine ilişkin diğer önemli hususları aşağıdaki ara başlıklar altında değerlendirmemiz mümkündür.
Defterlerin Sahibi Lehine Delil Olabilmesi İçin
HMK’nın 222. maddesinde mahkeme, ticari davalarda tarafların ticari defterlerinin ibrazına kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine karar verebilir. Ticari defterlerin, ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için, kanuna göre eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş, açılış ve kapanış onayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması şarttır. Açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları, sahibi aleyhine delil olur.
Para Cezasına Muhatap Olunmaması
TTK 562. maddesinde bu Kanunun 64. maddesinin birinci fıkrasının ikinci veya üçüncü cümlesindeki yükümlülükleri yerine getirmeyenler, 64. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca belgelerin kopyasını sağlamayanlar, 64. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca gerekli onayları yaptırmayanlar, 65. maddesine uygun olarak defterlerini tutmayanlar, 66. maddesindeki usule aykırı olarak envanter çıkaranlar, 86. maddesine göre belgeleri ibraz etmeyenler, dört bin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır. (2021 için 10.242,00 TL)
Zayi Belgesinin Alınabilmesi
TTK 82. maddesinde tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren on beş gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir belge verilmesini isteyebilir. Bu dava hasımsız açılır. Mahkeme gerekli gördüğü delillerin toplanmasını da emredebilir. Vergi Usul Kanunu’nun 13/4 maddesinde “sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması” mücbir sebep olarak sayılmıştır. Aynı kanunun 373.maddesinde ise “bu kanunda yazılı mücbir sebeplerden herhangi birinin vukua geldiği malum ise veya tevsik ve ispat olunursa vergi cezası kesilmez” hükmü yer almaktadır. Durum ne olursa olsun defter ve belgelerin çok iyi muhafaza edilmesi gerekliliği ve zayi belgesi talebinin ise desteklenebilir olması çok önemlidir.
Konkordato Taleplerinin Kabul Edilebilmesi
İİK’nın 285. maddesinde borçlarını, vadesi geldiği hâlde ödeyemeyen veya vadesinde ödeyememe tehlikesi altında bulunan herhangi bir borçlu, vade verilmek veya tenzilat yapılmak suretiyle borçlarını ödeyebilmek veya muhtemel bir iflâstan kurtulmak için konkordato talep edebilir. Mezkûr Kanunun devam 286. maddesinde borçlu, konkordato talebine borçlunun malvarlığının durumunu gösterir belgeler; borçlu defter tutmaya mecbur kişilerden ise Türk Ticaret Kanunu’na göre hazırlanan son bilanço, gelir tablosu, nakit akım tablosu, hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de aktiflerin muhtemel satış fiyatları üzerinden hazırlanan ara bilançolar, ticari defterlerin açılış ve kapanış tasdikleri ile elektronik ortamda oluşturulan defterlere ilişkin e-defter berat bilgileri, borçlunun malî durumunu açıklayıcı diğer bilgi ve belgeler, maddi ve maddi olmayan duran varlıklara ait olup defter değerlerini içeren listeler, tüm alacak ve borçları vadeleri ile birlikte gösteren liste ve belgeleri , konkordato talebine ekler.
İflas Halinde Önemi
İİK 310. maddesinde Ticaret Kanunu’nun 66. maddesinin birinci fıkrasının 1 ila 3’üncü bentlerinde sayılan defterleri hiç veya kanunun emrettiği şekilde tutmamış ise müflis taksiratlı sayılır ve Türk Ceza Kanunu’na göre cezalandırılır.
KAYNAKLAR
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
İşbu yukarıda yer alan metnin (makale, görüş, sirküler, bülten, yorum vb. hangi ad ile tanımlandığının bir önemi olmaksızın) yasal olarak herhangi bir bağlayıcılığı bulunmayıp, bilgi verme amacıyla hazırlanmıştır. İşbu metnin tek yasal dayanak olarak kullanılması sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda alınan kararlar ve yapılan işlemler nedeniyle doğmuş / doğabilecek zararlardan yazarların hukuki bir sorumluluğu bulunmamaktadır.
